بره موم

خصوصیات - تولید - کاربردها و خواص بره موم

بره موم

خصوصیات - تولید - کاربردها و خواص بره موم

خصوصیات فیزیکی و شیمیایی بره موم

رنگ و عطر بره موم در مناطق مختلف متفاوت بوده و ویژگیهای آن وابستگی کامل به نوع گیاهان موجود در هر منطقه دارد. بره موم در هوای سرد سفت و شکننده و در هوای گرم نرم و چسبناک می گردد. بره موم در درجه حرارت 83 درجه سانتیگراد ذوب می شود در حالیکه درجه حرارت ذوب موم 63 درجه سانتیگراد می باشد، بنابراین به کمک حرارت می توان آنها را از یکدیگر تقکیک کرد.

بره موم در حلالهای آلی مانند الکل اتیلیک، استون، بنزن و غیره به مقادیر متفاوت حل می شود و ترکیب شیمیایی آن بطور متوسط از 55-50 درصد صمغ و رزین 30-2۵ درصد موم 10 درصد روغنهای ضروری یا فرار، 5 درصد گرده و 5 درصد ترکیبات عالی و مواد معدنی تشکیل شده است.

نسبت و ترکیبات این ماده متغییر بوده و به مکان، زمان جمع آوری و روش تولید بره موم بستگی دارد. تغییرات و تنوع بره موم از 3 منبع ناشی می شود:

          1.     نوع گیاهانی که تراوشات آنها بوسیله زنبورها جمع آوری می شود.

         2.     ترشحات مربوط به مواد ناشناخته از زنبور متابولیسمک

         3.     موادی که ماهرانه در زمان ساختن بره موم توسط زنبور به آن اضافه می شود.

 روش معمول استخراج بره موم بوسیله الکل می باشد، الکل می تواند قسمت قابل حل بره موم را از قسمت غیرقابل حل آن جدا کند. به منظور تجزیه و تعیین هویت بره موم روشهای بسیاری وجود دارد که در موسسات از آنها استفاده می شود، گرچه استخراج با اتانول بیشترین عمومیت را دارد ولی استخراج با سایر محلولها نیز انجام می شود. ترکیبات شناخته شده رزین یا صمغ بره موم در جدول شماره 1 فهزست شده است. طبق بررسی های به عمل آمده توسط دیبویسر و همکاران (1983) علاوه بر آنها ویتامینهای B1، B2، B6، C، E و عناصر معدنی مانند نقره، سزیم، جیوه، یانتانیوم(Ianthanum)، آنتی مانی(Anti mony)، مس، منگنز، آهن، کلسیم، وادادیم و سیلیکون در نمونه های بره موم تولید شده از تراوشات تنه و شاخه درختان بسیار شبیه به تراوشات غنچه گیاهان می باشد و کیفیت متفاوت موجود در ترکیبات بره موم مانند فلانوئیدها گلیکونها بدلیل این است که بره موم از گیاهان متفاوتی مانند تبریزی، بید، کاج، شاه بلوط، نارون و ... جمع اوری می شوند.

 

تعریف بره موم

بره موم ماده ای است شبیه موم ، خمیری شکل و چسبناک با بوی نسبتاً مطبوع که رنگ آن از زرد ، سبز و قرمز تا قهوه ای تیره متغییر می باشد . بره موم معمولاً در جلوی دریچه پرواز کلونی زنبورعسل یافت شده و زنبوران برای ساخت آن از صمغ یا رزین موجود در تنه ، شاخه  ، برگ و جوانه گیاهان استفاده می کنند. معنای بره موم در فارسی نام دهی است که جزء بخش خرقان شهرستان ساوه می باشد و تعریف کاربردی دیگر بره موم در منابع داخلی مشاهده نمی شود.

 

به گزارش جیس آلبرتی (1979) بره موم که به نام Propolis یا Beeglue (چسب زنبور) در دنیا معروف می باشد، ریشه یونانی داشته و کلمه Propolis از دو جزء Pro به معنای دفاع کردن و Polis به معنای شهر (کندو) تشکیل شده است.

بره موم در برخی از کشورها اسامی تجاری خاص خود را دارد، به عنوان مثال در کشور کانادا و امریکا Probax در ایتالیا Dermitact و در انگلستان به نام Butter cup lozenges معروف می باشد.

 

مقدمه

 

زنبورعسل حشره مفیدی است که امروزه تنها به عنوان تولید کننده عسل مطرح نبوده و فرآورده های جنبی آن مانند موم ، گرده ، ژله رویال ، بره موم و ... مورد توجه اکثر تولیدکنندگان و محققین قرار گرفته است. در کشورهای مختلف جهان مخصوصاً در کشورهای اروپایی و امریکایی و برخی از کشورهای توسعه یافته آسیایی مانند ژاپن ، کره جنوبی و چین بره موم کاربرد وسیعی داشته و از و از آن به اشکال مختلف از قبیل : قرص ، کپسول ، صابون ، آدامس ، خمیر دندان و... استفاده می کنند. بره موم به صورت خام نیز بازار فروش بسیار مناسبی در خارج از کشور داشته و از قیمت نسبتا بالایی بسته به کشور خریدار و کیفیت آن برخوردار می باشد. در حالی که در کشور ما تنها تولید زنبورداران ، عسل بوده و به دلیل عدم توجه به سایر محصولات جانبی زنبور عسل ، زنبورداران منابع سرشاری را از دست می دهند.

بره موم به عنوان آنتی بیوتیک طبیعی یکی از مهمترین فرآورده های جنبی زنبورعسل محسوب می گردد که تا کنون در کشور ما بصورت ناشناخته باقی مانده و توجهی به آن نمی شود.

با توجه به وجود حدود 2 میلیون کندوی صنعتی در کشور و با احتساب 100 گرم تولید متوسط برای هر کندو در سال و قیمت 6 دلار برای هر نیم کیلوگرم بره موم سالانه می توان 2.4 میلیون دلار درآمد ارزی از طریق صادر کردن این ماده حاصل نمود. ولی در حال حاضر متاسفانه به دلیل عدم اطلاع زنبورداران از ارزش اقتصادی بره موم ، روش تولید صنعتی این ماده ، کاربردها و موارد مصرف آن تا کنون از توان بالقوه کشور استفاده لازم به عمل نیامده است.